Neyðarlögin framkalla ójafnræði

Framvirkir gjaldeyrisskiptasamningar mjólkuðu vexti úr krónunni og skiluðu spákaupmönnum vel í sterkri krónu. Nú þegar dæmið snerist loks við eigum við að greiða í annað skipti, fyrst í vaxtamun krónunnar sem safnaðist sem skuld upp á hana og nú með eftirgjöf skulda þegar veðmálið snerist gegn þeim.  Aðalástæða eftirgjafar 30 milljarða skulda virðist vera sú að um sjávarútvegsfyrirtæki sé að ræða. Jafnræðisregla er þá þverbrotin. Trúlega keyptu þau krónur framvirkt gegn Japönsku Jeni, sem virkaði vel og lengi þar sem vextir íslensku krónunnar voru svimandi háir með gamblaranum, en sáralitlir Jenavextir á móti. Lífeyrissjóðir stunduðu þetta líka og vilja fá eftirgjöf skulda þegar Jenið styrktist svo að um munaði og vaxtamunarverslunin (e. Carry trade) lagðist nær af. Sjóðunum bar að stunda örugg viðskipti en fóru sumir í hreint fjárhættuspil með gjaldmiðla.

Hyglum þeim sem skulda mest

Neyðarlögin sýna nú sitt rétta andlit: ójafnræðið uppmálað. Hvaða réttlæti er í því að Séra Jón (sum sjávarútvegsfyrirtæki, helst þau áhættusæknu) fái eftirgjöf ofurkrafna en ekki Jón eða Gunna? Af því að svo vill til að önnur deild í fyrirtækinu veiðir fisk og selur fyrir gjaldeyri? Mest af þessum skiptasamningum eru ekki varnir, heldur einmitt áhættutaka, sem sést t.d. af því að flest fyrirtækin taka lán sín eða gera svona samninga í Jenum en selja minnst útflutninginn þangað, heldur í Evrum, Sterlingspundum og í Dollurum.  Jenið er núna metsterkt gagnvart dollar, svo að kröfurnar eru háar. Ef þetta er aðgerð til bjargar gjaldeyrisskapandi útflutningsfyrirtækjum, af hverju á þá að hygla þeim mest sem skulda mest, en ekki hinum ráðdeildarsamari eða bara jafnt yfir alla? Svona tilfærslur auðs bjóða spillingunni heim, fyrir utan það að aðrir kröfuhafar eru verulegum órétti beittir.

Innheimt af almenningi. Samningar í plús fara í þrotabúin

Frágangur framvirkra gjaldeyrisskiptasamninga eftir bankahrunið er með afbrigðum óréttlátur. Samningar sem hefðu skilað samningsaðilanum arði (rétt veðjað gegn krónu) eru ekki greiddir út, heldur fara inn í komandi þrotabú. Þá má heldur ekki nota til skuldajöfnunar (og heldur ekki skv. gjaldþrotalögum) ef samningshafi átti einnig samninga sem skuld var á, heldur var sú krafa sett í innheimtu strax. En hún er þá ekki innheimt ef þú ert með sjávarútvegsfyrirtæki!

Bjarga kvóta frá erlendu kröfuhöfunum?

Getur verið að ein meginástæða þessarar makalausu eftirgjafar  sé sú, að kvóti þessarra fyrirtækja lendi ella hjá nýju eigendum bankanna, hinum erlendu kröfuhöfum, sem til stendur að samþykkja kröfur frá og afhenda síðan bankana með öllu sínu, kvóta og fasteignum til útlendinganna með tíu þúsund milljarða króna kröfurnar sínar? Af hverju er eftirgjöfin þá ekki frekar kaup ríkisins á kvóta þessarra rammskuldugu fyrirtækja? Þá er hugsanlega hægt að ráðstafa honum á réttmætari hátt.

Voru umrædd sjávarútvegsfyritæki beitt valdi?

Á það hefur verið bent (Fannar frá Rifi) að gömlu bankarnir hafi þvingað sjávarútvegsfyrirtækin til þess að gera samninga sem festu gengið og takmörkuðu gengishagnað fyrirtækjanna. Það er þó verðugt rannsóknarefni hve stór hluti 30 milljarðanna slíkt er og líka það hver ákveður samningsgengið í raun. Amk. trúðu margir á það að vaxtamunarmyllan væri eilífðarvél.

Hin mestu ólög

Eftirgjöf skulda sjávarútvegsfyrirtækja vegna gjaldeyrissamninga virðist vera enn eitt ósanngjarnt afkvæmi neyðarlaganna sem hleður álögum á þegnana. Þau ólög ásamt gjaldeyrishaftalögunum fara í sögubækurnar á topp tíu lista vanhugsuðustu laga Íslandssögunnar.

Kröfur verði felldar niður að hluta

Athugasemdir

[Eggert Kjartansson, 19.12.2008 kl. 08:33]

Algerlega sammál þér Ívar. þetta gengur of langt og mismunar jafnt fyrirtækjum sem einstaklingum. 

þetta er rugl enda getur vart annað komið til greina en að ríkisstjórnin íhlutist í málið. Væri nær að endurúthluta kvótanum jafnvel til lífeyrissjóða sem settu hann á markað. 

[Rauði Oktober, 19.12.2008 kl. 08:57]

Sammála þér Ívar. Þetta er spilling og óréttlæti.

[Bjarni Kjartansson, 19.12.2008 kl. 09:30]

Kvóti getur ekki lent hjá neinum nema þjóðinni.

1. grein laga um fiskveiðar segir svo fyrir um.

Allt tal um að gera útlendum kröfuhöfum kleyft, að eignast banka he´r og eignast þar með VINI  er ekkert annað enóráðshjal skíthræddra peningapúka.

Þú eignast ekki VINI með því að leggjast flatur fyrir gamblerum og víxlurum.  Þeir verða HÚSBÆNDUR þínir en ekki VINIR.

Miðbæjaríhaldið

[Gunnar Skúli Ármannsson, 19.12.2008 kl. 23:55]

Sæll Ívar,

ég tek undir með þér. Það er mikið óréttlæti og spilling í gangi núna.

Ég er ekki jafn bjartsýnn og miðbæjaríhaldið. Ef kvóti er veðsettur og eigandi hans stendur ekki í skilum mun sá sem á veðið í kvótann eiga kvótann. Þá skiptir engu máli hver átti kvótann þegar hann var veðsettur. Það sem skiptir máli er að standa í skilum svo veðhafinn leysi ekki til sín kvótann, það er það sem skiptir öllu máli. Er ég að misskilja eitthvað??

[Kári S. Lárusson (IP-tala skráð) 20.12.2008 kl. 00:36]

Sæll Ívar.

Kvótinn er eign þjóðarinnar samkvæmt stjórnarskránni og því ekki veðhæfur samkvæmt lögum, nema þá eingöngu í þágu eiganda síns , þjóðarinnar.

Ríkið á að þjóðnýta kvótann nú þegar. Útgerðin skuldar 5- 600 milljarða umfram eignir  og er því í raun gjaldþrota. Það er engin ástæða til að láta gömlu bankana hirða kvótann við nefið á okkur og viðurkenna þar með að útlendingar eigi hann.

Síðan er hægt að lána þeim útgerðum sem hafa stundað fiskveiðar kvóta endurgjaldslaust til að byrja með, en kvóti sem menn hafa ekki veitt, en bara leigt út, færi þá í útleigu hjá ríkinu og skilaði strax tekjum í ríkissjóð.

Ríkið hefur að undanförnu hirt land af bændum, án þess að þeir hafi fengið rönd við reist. Jafnvel land sem var keypt af ríkinu á sínum tíma og allir pappírar þinglýstir.

Sama hlítur að gilda um kvótann.  Það hlítur að vera einfalt mál að gera kvótann að ríkiseign með einfaldri lagasetningu.

[Fannar frá Rifi, 20.12.2008 kl. 02:18]

"Kvótinn er eign þjóðarinnar samkvæmt stjórnarskránni og því ekki veðhæfur samkvæmt lögum, nema þá eingöngu í þágu eiganda síns , þjóðarinnar."

nei. með lögum sett 1988 (5 árum eftir að lögum kvótakerfið voru fyrst sett) fjalla um þjóðareign. þetta eru því eftir á lög sett í þeim eina tilgangi á sínum tíma til að veiða atkvæði. það er ekkert í stjórnarskránni sem segir að auðlindur séu þjóðareign. ef eitthvað er þá verndar eignarréttarákvæði stjórnarskráarinnar kvótann og eign á honum. 

"Ríkið á að þjóðnýta kvótann nú þegar. Útgerðin skuldar 5- 600 milljarða umfram eignir  og er því í raun gjaldþrota. Það er engin ástæða til að láta gömlu bankana hirða kvótann við nefið á okkur og viðurkenna þar með að útlendingar eigi hann."

bentu á einhvern á Íslandi sem er ekki tæknilega gjaldþrota. 

"Ríkið hefur að undanförnu hirt land af bændum, án þess að þeir hafi fengið rönd við reist. Jafnvel land sem var keypt af ríkinu á sínum tíma og allir pappírar þinglýstir."

þú réttlætir ekki eitt böl með því að benda á annað. þetta er mikið óhæfu verk og vonandi dæmi mannréttindardómstóll evrópu með landeigendum gegn ríkinu. ég er ekki lögfróður en deilan stendur um það hvort að afréttir séu eign.

"Sama hlítur að gilda um kvótann.  Það hlítur að vera einfalt mál að gera kvótann að ríkiseign með einfaldri lagasetningu."

nei.  ríkið yrði að taka yfir allar skuldir sjávarútvegs með eignarnámi. auk þess myndi þjóðfélagið hrynja innan frá. Zimbabwe búa bjuggu við svipað og við. menn töldu með réttu eða röngu að hvítir hefðu óréttmætlega eignast jarðnæði í Zimbabwe. þjóðareign og önnur slík hugtök hafa verið notuð. en málið er að um leið og að ríkið tekur eignarnámi verðmæti sem ganga kaupum og sölum, verðmæti sem menn veðsetja og slá lán til að kaupa, þá hrynur samfélagið. því ef eignarréttur er ekki virtur þá er ekkert traust í samfélaginu.

ég er ekki viss hvernig staðan er með þjóðlendur en þær eru ekki komnar inn sem eignarnám heldur mögulegt eignarnám þar sem ekki er búið að útlista öllum kröfum ríkisins á landinu öllu. 

[Einar Jón, 20.12.2008 kl. 09:55]

Fannar:
En eru ekki flestir sammála um að kvótinn sé einmitt eign þjóðarinnar?
Nú hafa flestir kvótagreifarnir veðjað kvótanum og tapað - ef um annað veð væri að ræða myndi bankinn bara setja það á nauðungaruppboð. Fyrst fengu þeir kvótann gefins - af hverju að gefa þeim (aftur) milljarða?

Nokkrar spurningar, því ég veit ekki neitt:
Geturðu útskýrt það af hverju ríkið yrði að taka yfir allar skuldir sjávarútvegs með eignarnámi? Eru þær ekki flestar við ríkisbankana hvort eð er?
Eru ekki einhver lög sem banna eignaraðild útlendinga í kvóta?

Má ekki ganga að veðunum og leyfa svo ríkinu að kaupa þær af bönkunum á einhverju verði? Ríkið yrði fyrst um sinn bara einn af kvótaeigendunum, og gæti leigt eða lánað kvóta eins og aðrir. Leigutekjurnar gæru farið í sjóð til að kaupa upp restina af kvótanum, þar til allt er komið í eigu réttra aðila...

Svo held ég að þú sért að misskilja vandamálið með Zimbabwe. Mugabe tók land af plantekrueigendum sem höfðu her manns í vinnu (þokkaleg laun, útflutningstekjur af tóbaki & fl., skattar o.s.frv.), og breytti þeim í smáspildur þar sem menn gátu sundað sjálfsþurftarbúskap (varla ræktað nóg fyrir mat, nær engar tekjur eða skattar, enginn útflutningur). Þetta stopp á peningaflæði (og peningaprentunin sem fylgdi í kjölfarið) olli hruni Zimbabwe - ekki eignaupptakan sjálf. Ríkið þyrfti að selja öll fiskiskipin fyrir tugþúsundir árabáta til að við séum að tala um sömu stöðu.

[Fannar frá Rifi, 20.12.2008 kl. 11:57]

ef þeir borga af lánum þá eru þeir ekki farnir á hausinn. ef fyrirtæki eru neydd í þrott vegna þess að þau skulda meira en þau eiga, þá verður að beita jafnræðisreglunni og neyða alla í þrot sem skulda meira en þeir eiga. og það eru allir landsmenn og öll fyrirtæki landsins.

ef þau fara sjálf í þrot. nú þá tapar bankinn útlánunum og tekur eignir upp í. þá á ríkisbankinn kvóta. 

erlendir aðilar meiga ekki eiga kvóta á íslandi. þannig að ef þeir eignast hann í gegnum gjaldþrot þá verða þeir að selja hann. 

"breytti þeim í smáspildur þar sem menn gátu sundað sjálfsþurftarbúskap" nei hann útdeildi þeim til vina og stuðningsmanna sinna sem aldrei höfðu komið nálægt ræktun og rekstri í landbúnaði. 

fjöldinn allur af fólki vinnur hjá útgerðum. ef þú gerir kvótann upptækann þá fara þau öll í þrot og segja upp öllu starfsfólkinu. það tekur síðan tíma að koma hjólunum til að snúast upp á nýtt. er ríkið best til þess fallið? hafa stjórnmálamenn sýnt að þeir séu svo góðir?

menn hafa veðsett húsin sín. eigum við að gera öll heimili upptæk sem eru veðsett? eða eru sérreglur um sjávarútveg í þínum huga? að sjávarútvegur sé öðru vísi. en hann er það ekki. þetta er takmörkuð auðlind eins og með allt annað. 

afskipti ríkisins hafa bara verið af hinu verra. sjáðu bara Hafró og veiðistýringuna. mældu þorskinn í fyrra vitlaust um 70%. 

Einar Jón. Flestir voru sammála um að drengurinn í Lúkasarmálinu væri sekur. 

[Magnús Sigurðsson, 20.12.2008 kl. 12:05]

Þar sem um er að ræða gjaldeyrisskiptasamninga og erlendar skuldir, er þá ekki rétt að leyfa útgerðinni og lífeyrissjóðunum að dingla í sínum vef og spinna áfram eftir því sem tækifæri gefast?

Miðað við greiningu Glitnis þarf umhverfið ekki að vera svo óvinsamlegt; ""Með öðrum orðum er skammtímaávöxtun fjármagns í krónum meiri í mánuði hverjum heldur en búast má við að fáist næsta árið í sumum helstu myntum. Þarf því mikla svartsýni á þróun krónu til þess að kjósa að halda fjármunum sínum í öðrum myntum þessa dagana," að því er segir í Morgunkorni Glitnis." 17.12. 2008

Það er alveg með ólíkindum hvað útgerðarfyrirtæki hafa átt erfitt með að fara í gjaldþrot á Íslandi.  Við sitjum uppi gjaldþrota sem þjóð m.a. vegna allra þeirra sálfræði flækja sem orsakað afa það að þessi atvinnugrein er látin lúta allt öðrum viðskiptalögmálum en aðrar.

[Einar Jón, 20.12.2008 kl. 13:36]

Ég var einmitt að meina að sömu reglur eigi að gilda um sjávarútveg og aðrar skuldir. Bloggið sjálft var um eftirgjöf ofurkrafna - sérreglur fyrir einn hóp manna.

Auðvitað vil ég ekki að gengið verði að veðunum nema fyrirtækin fari í þrot, en ef/þegar það gerist ætti ríkið bara að leysa til sín þann kvóta sem bankarnir eignast, og leigja hann út. Ef allir fara í þrot þarf auðvitað "bailout", en það er önnur saga. Ríkisrekstur á útgerðinni sjálfri er svo líka allt annað mál - og myndi sennilega bara enda með ósköpum.

Að öðru leyti held ég að menn ættu að drífa í að afskrifa kvótann yfir nokkurra ára tímabil, eins og svo margir hafa lagt til.

Þetta með Zimbabwe er víst svona: Prior to land redistribution, land-owning farmers, mostly white, had large tracts of land and utilized economies of scale [...] The reforms broke this land into smaller tracts (thereby destroying the economies of scale) and gave it to former black farmworkers and peasants, who had little knowledge of how to run the farms efficiently or raise productivity. Ég hef ekki séð neinar heimildir um að einkavinir hafi fengið þessi landsvæði í uppstokkuninni miklu um 2000, en ætli það sé ekki sannleikskorn í báðum útgáfunum okkar?

Ég var sem betur fer erlendis á meðan Lúkasarmálið gekk yfir - svo að ég missti af þeirri vitleysu.

[Fannar frá Rifi, 20.12.2008 kl. 13:52]

ég tel að þessir gjaldeyrisskipta samningar séu ekki skuldir. þeir eru viðskipti. tökum dæmi.

þú gerir samning við bónus um að kaupa af þeim gulrætur fyrir 1000 krónur á hverjum mánuði. þetta er um 1 kg. síðan lækkar verðið á gulrótum gríðarlega og kostar út úr búð aðeins 500 krónur á kg. þú vegna samningar þarft ennþá að greiða 1000 krónur. síðan fer bónus í þrot. þú gerðir árs samning og 3 mánuðir eru eftir af honum. sá sem keypti þrotabúið vill að þú haldir áfram að greiða 1000 krónur á kílóið þó að þú hafir ekki gert samning við þann aðila og samningurinn sé riftur vegna þrots hjá bónus. 

þið semjið um að þú greiðir aðeins 750 krónur fyrir kg. við þetta tapar nýi eigandi 250 krónur á hverju kílói miðað við fyrri samning sem þú hafðir gert. 

[Fannar frá Rifi, 20.12.2008 kl. 13:53]

það er að segja. hann græðir ekki ekstra 250 krónur á þér.

[Magnús Sigurðsson, 20.12.2008 kl. 14:58]

Hvað er erlendu lánin þá eru þau skuldir viðskiptum óviðkomandi?  eftir þrot bankanna. 

Flestir hafa væntanlega stofnað til þeirra á viðskiptalegum forsemdum.  Það verður tæplega bæði sleppt og haldið.

[Fannar frá Rifi, 20.12.2008 kl. 15:14]

erlend gjaldeyrislán á Íslandi hjá íslenskum bönkum er núna í nýju bönkunum. lánin sem voru tekinn erlendisfrá til að fjármagna lán innanlands eru í gömlu bönkunum. eða það niðurstaðan ef rýnt er í orð skilanefnda bankanna. þannig að eina sem kemur til með að falla á íslenska skattgreiðendur vegna skulda gömlu bankanna eru innistæður. allt annað verður greitt af þeim sem tryggðu lán gömlu bankanna (skuldatryggingarálagið fræga). lánveitendur gömlu bankanna tapa semsagt mjög miklu.